Hoe het met de luchtkwaliteit is gesteld kun je vaak niet zien, soms wel ruiken. De meest voorkomende schadelijke stoffen zoals fijnstof (PM10, PM2,5) en stikstofdioxide (NO2) zie je niet. Deze stoffen ontstaan vooral door houtstook, verkeer, landbouw en industrie. De GGD schatte in 2019 dat fijnstof (PM2.5) in Heusden voor maar liefst 44% wordt veroorzaakt door houtstook; wegverkeer draagt 21% bij, industrie 8%, en landbouw 3%. Wat zijn de veroorzakers van
fijnstof en wat zijn de gevolgen hiervan?
Bijna één miljoen mensen in Nederland hebben gezondheidsproblemen door het inademen van vervuilde lucht. Omgerekend naar de gemeente Heusden betekent dat we spreken over ongeveer 2500 personen. Het Centraal Bureau voor Statistiek schat dat er in 2018 in Nederland ongeveer één miljoen houtkachels en -haarden, op zo’n 7,8 miljoen huishoudens waren. Omgerekend naar de gemeente Heusden zijn dat er ongeveer 2.500, ofwel één op de acht huishoudens. Die kachels en haarden verstoken in Heusden ruwweg 25 miljoen kilo hout per jaar. In 2023 met de extreme energieprijzen is dat alleen maar toegenomen.
Fijnstof is een verzamelnaam voor alle zwevende deeltjes die kleiner zijn dan tien micrometer (PM10, één hoofdhaar is ruim vijf keer dikker!). Fijnstof wordt onderverdeeld in verschillende maten. Hoe kleiner het getal, hoe kleiner de stofdeeltjes en hoe dieper ze in je longen kunnen doordringen en daar schade kunnen veroorzaken (PM2.5 zijn deeltjes van 2.5 micrometer). Het kleinste fijnstof (ultrafijnstof) komt zelfs in je bloedbaan terecht (PM0.1, kleiner dan 0.1 micrometer) en kan voor hart- en vaatziekten zorgen. Roet en ultrafijnstof zijn het meest ongezond.
De Europese Unie (EU) hanteert andere normen dan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Bijvoorbeeld; voor PM2.5 hanteert de WHO een jaargemiddelde van 5 μg/m3 als bovengrens, waarbij het daggemiddelde 3 à 4x per jaar boven 15 μg/m3 mag zijn. De EU hanteert geen daglimiet voor PM2.5, de jaargemiddelde bovengrens is 25 μg/m3. Om in de EU gezondheidsschade te voorkomen, zou de norm dus vijf keer lager moeten liggen!
In Europa wordt in veel gebieden de WHO-norm overschreden, blijkt uit een onderzoek van The Guardian (https://www.theguardian.com/environment/2023/sep/20/revealed-almost-everyone-in-europe-breathing-toxic-air ). Heel Nederland voldoet bij lange na niet aan de WHO-norm, Zuid-Nederland het minst. De gemeente Heusden zit in een bied waar tot bijna drie keer de WHO-norm wordt overschreden. Heusden doet mee aan het Schone Lucht Akkoord (SLA), waarbij pas in 2030 voldaan moet zijn aan de WHO-bovengrens voor gezonde lucht. Er is nog veel werk aan de winkel voor de gemeente.