De Zangert.
Een parel op het puin
Onderhoudsplan natuurgebied de Zangert
Met de gemeente Heusden en NMVH is in 2024 een samenwerkingsovereenkomst getekend waarbij afspraken zijn vastgelegd inzake onderhoud en beheer van specifiek genoemde plaatsen in de gemeente Heusden. Hieronder valt ook het Natuurgebied De Zangert.
Locatie: Nabij de kruising Nieuwkuijkseweg en de Vendreef, ingeklemd tussen de Hooge Bank, de brug naar Helvoirt en het fietspad langs het Drongelense kanaal.
Een stukje geschiedenis:
Vanaf 1999 is, door beeldend kunstenaar Jos Schellekens, de voormalige puinstort van de gemeente Helvoirt langzaam omgetoverd tot een stukje natuur door het opbrengen van Limburgse klei. Hierdoor is een pareltje aan biodiversiteit ontstaan. Diverse rode lijst soorten zoals bijvoorbeeld zanglijster, gekraagde roodstaart, wielewaal komen er voor, vlindersoorten als koninginnenpage, keizersmantel, icarusblauwtje hebben hier samen met de levendbarende hagedis, kamsalamander, vinpootsalamander, grote kaardenbol, sleutelbloem e.a hun habitat gevonden.
De gemeente Heusden, NMVH en Brabants Landschap hebben de waarde van dit uniek stukje natuur ingezien en heeft Arjan Stoop van BL in 2018 aan de hand van een inventarisatie een beheervisie geschreven.
Na een twintigtal intensieve jaren is door de hoge leeftijd van Jos het onderhoud en beheer niet meer op te brengen. Dit resulterende in overwoekerende paden en een sterk verlande poel.
Inzake de samenwerkingsovereenkomst met de gemeente Heusden is dit jaar het onderhoud van De Zangert opgestart.
Samenvatting bezoek De Zangert 2 juli 2024
Op 2 juli 2024 hebben Gerard van Os, Piet van Helvoort en Ate Dijk een eerste inventarisatie gemaakt in het natuurgebied bekend onder de naam “De Zangert”.
De eerste indruk was dat er 2 jaar of meer geen onderhoud is gepleegd en dat de poelen achterin het gebied aan het verlanden zijn.
Bijna geen doorkomen aan…. ….alleen is er wel veel te zien. De grote poel is helemaal verland.
Samenvatting bezoek de Zangert 4 september 2024
Op 4 september is opnieuw een bezoek gebracht om te kijken met welk materieel de poel het beste schoongemaakt kon worden en hoe het verder aan te pakken. In eerste instantie is er contact gezocht met Ad Buijs om de poelen schoon te maken. De Patrijzenpoel bij de Zeeg is ook door Ad gegraven en daardoor een logische keuze.
De graafmachine van Ad Buijs is echter zo groot dat er een corridor van 4m breed en 4m hoog gemaakt moest worden om bij de poel te komen. Dit betekende dat er nogal wat bomen en struweel verwijderd moest worden. Aan de hand van dit verhaal hebben we besloten om het wat kleinschaliger aan te pakken. Ralf kende iemand met een midirupskraan en dat was de reden van ons bezoek. Is het mogelijk om met deze kraan op een betere manier bij de poel te komen?
We hebben het hele gebied doorgekamd en zijn tot de conclusie dat we met een minimum aan snoeien cq weghalen van struweel een goede ingang hebben gevonden.
We hebben afgesproken dat, Gerard, Paul en Ate, volgende week (week 37) alvast beginnen met het vrij maken van de paden met de vingerbalk en bosmaaier en wat opruim werkzaamheden te doen zodat de midirupskraan een gemakkelijke toegang krijgt door het gebied.
Ralf gaat onderzoeken of vanaf nu over 2-3 weken de midirupskraan kan worden ingezet. Deze kan dan zonder problemen over de gemaaide paden naar achteren rijden. De poelen zijn al zodanig verlandt dat deze kraan ook zonder problemen in de poel kan staan.
Onderzoek Ralf leverde het volgende op:
Het gebied valt volledig onder NNB (Natuur Netwerk Brabant). Dit betekent dat het opschonen van de poel conform een gedragscode moet worden uitgevoerd en onder begeleiding van een ecoloog.
In overleg met Annemieke Gerris van de gemeente Heusden op 9 september, is afgesproken dat de ecoloog Dennis Maas ons gaat helpen met het opstarten van de werkzaamheden zodat alles volgens de gedragscode verloopt.
Op woensdag 11 september konden we een afspraak maken met Dennis Maas en hij heeft ons wat richtlijnen gegeven over het schoonmaken van de poel. Ook zal hij hiervoor een gedragscode opzetten. Met het maaien van de paden kan alvast worden begonnen.
Gerard en Paul hebben met vingerbalk en bosmaaier een begin gemaakt en is de weg voor de midirupskraan de weg alvast wat voorbereid. Het moeilijkste stuk voor de kraan is om voorbij de opgang (trap) op het hoger gelegen gedeelte te komen.
Op donderdag 12 september is met het verwijderen van het maaisel begonnen.
Het pad naar de grote poel is weer goed begaanbaar. De midirupskraan kan hier op een eenvoudige manier zijn weg naar de poelen vinden.
Op woensdag 18 september zijn Gerard en Paul verdergegaan met het maaien van de paden en rondom de poelen om de randen weer wat zichtbaar te maken.
Op donderdag 19 september is het maaisel van het pad naar de poelen verder afgevoerd en op ruiters gezet. De kans dat het kraantje dit maaisel vastrijdt wordt zo zoveel mogelijk voorkomen.
Overzicht pad vanaf de ingang naar de poelen.
Op woensdag 25 september zal de poel worden schoongemaakt door Patrick Looijen. Op de midirupskraan zit een maaibalk van 4 m breed. Het maaisel wordt dan op de kant gelegd om uit te lekken waarbij de amfibieën de tijd krijgen om uit het maaisel van de poel te kruipen en een veilige plek te zoeken. Ook zullen er emmers aanwezig zijn om de amfibieën die met het maaisel meekomen in veiligheid te stellen.
De ecoloog Dennis Maas is dan ook aanwezig om de nodige instructies te geven.
Opschonen poelen 25 september 2024
De midirupskraan is gearriveerd.
De tocht naar de poel ……
Door de goede voorbereiding is de kraan verrassend snel bij de poel. Als iedereen aanwezig is legt Dennis Maas uit hoe de gedragscode werkt.
Na het ondertekenen van de gedragscode kan met het maaien van de poelen worden gestart.
Als eerste bij de kleine poel
Zoals verwacht staat de kleine poel helemaal droog en onderzoekende ogen speuren naar amfibieën om deze in veiligheid te brengen. Er zijn groene kikkers en padden maar het aantal is zeer beperkt.
… dat door de vegetatie veel water wordt verbruikt.
Zeker de kleine poel is al sterk aan het verlanden. De wortels liggen op de klei en vormt een eigen humus laag. Om de poel weer functioneel te maken zal tot op de bodem (kleilaag) van de poel deze laag verwijderd moeten worden.
In de grote poel staat gelukkig nog wel wat water maar houdt niet over. De gedachte is …
Zowel bij de grote als de kleine poel is de begroeiing weggemaaid en zit het werk er voorlopig op.
Afgesproken is het maaisel een tijdje te laten uitlekken en dan pas af te voeren. Als dit is gebeurd zal Patrick nog een keer terug komen met een “dichte” bak om de humus laag eraf te scheppen. Dit is nodig om weer op de bodem van de poel te komen en met een schone lei te beginnen. Zo wordt voorkomen dat de poelen over een paar maanden weer helemaal zijn dicht gegroeid. Hierna is het een kwestie van bijhouden.
Werkzaamheden 5 oktober 2024
Op zaterdag 5 oktober hadden wij met Ralf afgesproken om met zijn ploeg vrijwilligers verder te gaan met het afvoeren van het maaisel. Inclusief Ralf waren zij met 6 vrouw/man. De Middel Akker was met 3 man aanwezig. Met 9 mensen kan je heel wat werk verzetten en dat is ook gebeurd.
De meesten hadden nog nooit van De Zangert gehoord laat staan dat ze er geweest waren.
Na een korte uitleg van geschiedenis en werkzaamheden vielen we al snel in 3 groepen uiteen.
Twee groepen gingen het maaisel van de paden op muizenruiters plaatsen.
Ralf is met een paar mensen begonnen met het opschonen en verbreden van de doorgang door de meidoornhaag en haagbeuk die rondom de poelen staan.
Het was heerlijk weer en een pauze hoort er ook bij. Met appelflappen natuurlijk!
Er is een mooi begin gemaakt met het inkorten van de haagbeuk waardoor er weer ontzettend veel licht wordt gecreëerd.
Het idee is om het maaisel uit de poel met een kleine grijper op te pakken en via de doorgangen in de meidoornhaag en haagbeuk naar de rand van het gebied te brengen en daar op te stapelen.
Na deze voorbereidende werkzaamheden is het nu mogelijk om het maaisel rondom de poel met een grijpertje af te voeren (het is te zwaar om dit met de hand te doen). Ook de humus laag met de wortels in de poelen worden dan met een ‘dichte’ bak afgeschraapt en direct verwerkt.
Ralf zal met Patrick Looijen afstemmen hoe dit het beste kan gebeuren. Ook de ecoloog zal hier weer bij aanwezig moeten zijn.
Het was een mooie ochtend en we hebben met veel plezier gewerkt.
Op 10 oktober zijn Piet, Ron en Ate verder gegaan met het inkorten van de haagbeuk en is er weer een aardig stukje aan toe gevoegd.
Uiteindelijk is afgesproken dat het afvoeren van het maaisel op woensdag 16 oktober kan plaatsvinden.
Werkzaamheden 16 oktober 2024
Patrick, Gerard en Paul waren stipt om 8.00 bij De Zangert en 5 minuten later stond het kraantje weer bij de poel. Dit keer met een grijpertje eraan om eerst het maaisel te verzamelen en daarna te verplaatsen naar de rand van het gebied. Even later was ook Dennis van de partij.
We waren maar wat blij dat een grijpkraantje het zware maaisel voor ons oppakte, verzamelde, om het daarna weer opnieuw op te pakken en het naar de plek van bestemming te brengen.
Dennis wilde er graag bij zijn als de wortelresten uitgebaggerd zouden worden voor hij bij een andere afspraak verwacht werd. Daarom werd het grijpertje verwisseld voor een “dichte” bak.
Om de poel zo optimaal mogelijk naar zijn functie terug te brengen is toch besloten om nog een gedeelte van de begroeiing weg te halen. Het midden stuk werd weggebaggerd zodat er 2 eilandjes overbleven waar amfibieën nog een schuilplaats kunnen vinden.
Om zo schuin te gaan staan moet je wel weten wat je machine aankan.
De bagger met wortels werd tegen de rand van de poel aangelegd om deze wat te verstevigen en het pad langs de poel te verbreden.
De breedte van de doorgang tussen de meidoorn haag was precies goed, alleen van de hoogte moest wat worden afgezaagd om het maaisel er overheen te krijgen. De doorgang tussen de haagbeuk moest een klein beetje worden aangepast. Dat was gelukkig zo gebeurd en kon Patrick het werk afmaken.
Er is voor deze werkwijze gekozen om zo min mogelijk rij-bewegingen te krijgen en daarmee verstoring van de grond zoveel mogelijk te voor-komen. Een mini loader heeft aanzienlijk meer rijbewegingen nodig om alles weg te krijgen.
De weg terug ging ook zonder problemen.
De kleine poel is klaar.
Een laatste hand aan de grote grote poel en de rust kan weer terug keren.
Er is een mooie klus geklaard en we zijn benieuwd hoe het voorjaar in 2025 zich zal aandienen.